Zakrzepica to choroba często postępująca po cichu i zwykle nie dająca o sobie znać, aż do momentu gdy stan jest już poważny. W 50 % przypadków rozwija się bezobjawowo. Istnieje wiele badań diagnostycznych oraz potencjalnych czynników ryzyka, pozwalających na wykrycie choroby i skuteczne jej leczenie.  Jednym z poważniejszych następstw zakrzepicy jest żylna choroba zakrzepowo – zatorowa. Gdy większy fragment zakrzepu oderwie się i z biegiem krwi dostanie do prawego przedsionka , czy dalej do prawej komory serca, może dojść do zaklinowania, zawału serca i nagłego zgonu. Mniejsze fragmenty mogą przemieszczać się dalej do tętnicy płucnej i zatykając naczynia krążenia płucnego, powodować zatorowość płucną.

Zagrożenie zakrzepicą

Zakrzepica żył głębokich cechuje się powstawaniem zakrzepów w żyłach głęboko położonych – najczęściej podudzi czy ud. Wskaźnikiem o dużej możliwości zachorowania, jest wystąpienie 2 z 3 czynników z tzw. Triady Virchowa:

 - zaburzenia przepływu żylnego krwi (długotrwałe unieruchomienie szczególnie pooperacyjne, ucisk na naczynia)

 - zmiany składu krwi powodujące skłonność do krzepnięcia (np. nadpłytkowość)

 - zmiany w śródbłonku naczynia spowodowane różnymi czynnikami (mechanicznymi, lub zabiegiem)

Do pozostałych czynników ryzyka predysponujących do występowania choroby, należą:

- palenie papierosów

- ciąża i połóg

- zakażenie (sepsa)

- antykoncepcja hormonalna

- wiek (ryzyko rośnie po 40 rż)

- choroba nowotworowa

- przewlekłe stany zapalne

- odwodnienie

- długa podróż samolotem (powyżej 6 godzin)

- siedzący tryb życia

- otyłość

- trombofilie (wrodzone lub nabyte predyspozycje do powstawania skrzepów).

Każda operacja, chcąc nie chcąc, powoduje uszkodzenie naczynia, jest więc wysokim czynnikiem ryzyka powstania zakrzepów procesie regeneracji. Dlatego po każdej operacji, szczególnie ortopedycznej i onkologicznej, głownie na kończynach dolnych, powinni być objęci profilaktycznym leczeniem przeciwzakrzepowym, polegającym głownie na podawaniu leków (heparyny drobnocząsteczkowej), wczesnej pionizacji pacjenta po operacji i ćwiczeniach przeciwzakrzepowych polegających na uruchomieniu pompy mięśniowej szczególnie gdy niemożliwa jest szybka pionizacja.



Zakrzepica u kobiet

Jedną z podgrupo zagrożonych choroba zakrzepową są kobiet w ciąży, lub te stosujące terapię hormonalną.

U kobiet w ciąży zakrzepica jest najpoważniejszym, choć stosunkowo rzadkim, powikłaniem powodującym zgon ciężarnych. Stosunkowo wczesne wykrycie pozwala na zastosowanie terapii heparyną , podawaną pod skórę brzucha. Lek nie przenika przez łożysko, więc nie jest zagrożeniem dla płodu. Częściej narażone są kobiety po cesarskim cięciu, aniżeli po porodzie siłami natury.

W 90% wypadków, objawy zakrzepicy u kobiet ciężarnych występują na lewej nodze. Związane jest to ze wzrastającym w trakcie ciąży i wzrostu dziecka, uciskiem prawej tętnicy biodrowej na lewą, co powoduje zastój żylny. Wczesne zdiagnozowanie zakrzepicy, pozwala na uniknięcie powikłań i pozwala na pomyślne rozwiązanie ciąży.

Zagrożeniem ze strony tabletek antykoncepcyjnych jest – etynyloestradiol. Ten żeński hormon powoduje zwiększenie produkcji min, osoczowego czynnika krzepnięcia, co prowadzi do zagęszczenia krwi. Sama  terapia niesie znikome ryzyko zakrzepicy, natomiast połączona z innymi czynnikami jak: wrodzona skłonność do tworzenia zakrzepów, żylaki czy otyłość, zwiększa ryzyko choroby.

Na co zwrócić uwagę?

Ponieważ w wielu wypadkach zakrzepica żył głębokich przebiega bezobjawowo, u pozostałych lub w zaawansowanym stadium choroby, mogą występować objawy widoczne zewnętrznie:

- ból i tkliwość zajętej kończyny

- obrzęk (napięta skóra aż błyszczy) i znaczna różnica obwodów

- zaczerwienienie lub zasinienie skóry

- nadmierne ucieplenie kończyny, czy gorączka

- nadmierne powiększone żyły biegnące powierzchownie (krążenie oboczne) niezależnie od wysiłku.

Występowanie podobnych objawów nie musi oznaczać choroby! Zawsze należy diagnozować zakrzepicę badaniem USG Doppler. Obrazowe badanie żył (czy tętnic) pokaże czy żyły są drożne, a jeśli nie – w jakim stopniu są zwężone i jak ograniczony jest przepływ krwi. Kolejnym badaniem wskaźnikowym jest wyznaczanie stężenia D-dimerów (przy wyniku negatywnym, pewność że zakrzepica się nie rozwija jest 100%). Natomiast dodatni wynik też nie jest jednoznaczne. Podwyższone jego stężenie może być wykrywane u chorych z nowotworami, zawałem serca, chorobą niedokrwienna serca, posocznicą, podczas ciąży, reumatoidalnym zapaleniem stawów, po urazach czy operacjach oraz w wieku podeszłym.       

Leczenie zakrzepicy żył głębokich

Dobranie odpowiedniego sposobu leczenia zależne jest od wielu czynników. W zależności od czasu trwania choroby,  od tego jak wiele żył obejmuje i na jak wysokim stadium zaawansowania jest, droga leczenia jest różna. Najważniejszym jednak działaniem jest zahamowanie powiększania się zakrzepu, próba jego rozpuszczenia a przede wszystkim zapobiegnięcie oderwania się kawałka skrzepu. Gównie leczeni polega na podawaniu leków rozrzedzających krew (najczęściej drobnocząsteczkową heparynę w podskórnych iniekcjach, heparynę niefrakcjonowaną lub doustne leki przeciwzakrzepowe), rzadko wdraża się zabiegi chirurgiczne.